وقف :
وقف یعنی ایستادن ، توقف کردن ودر نگ کردن ودر اصطلاح تجوید جداساختن کلمه از مابعدآن است وضد آن وصل است ومیانه وقف و وصل سکت می باشد .
اکنون باید به دو سوال پاسخ داد .
الف ): کجا وقف کنیم ؟
•1- آخر آیه محل وقف است .
•2- برسر رموز سبحاوندی وقف می کنیم.
•- م وقف لازم یعنی 100% وقف شود.
•- ط وقف مطلق یعنی 80 % وقف شود .
•- ج وقف جایز یعنی 60% وقف شود.
•- ز وقف مُجَوَّز یعنی 50% وقف شود .
•- ص وقف مرخص (رخصت) 40% وقف شود .
•- لا وقف نشودبلکه لازم است حتماًوصل شود .
تبصره :
علائم دیگری نیز وجود دارد مانند قلی ، صلی
قلی : وقف اولی است.
صلی : وصل اولی است.
•3- بر سر کلمات : ثُمَّ ، فَ ، أو ، حتی می توان وقف نمود.
ب ) :چگونه وقف کنیم ؟
1- صداهای کوتاه به س تبدیل می شود : ــَــــِــــــُــ
مثل : کِتابُ ← کتاب
2- صداهای بلند در وقف و وصل یکسان است. ا ای اُو
مثال : قالوُا اِلَینا کِتابی
•3- تنوین های ـــٌــــــٍ به س وقف می شوند.
مثال : شیءٍ ← شی کِتابٌ ← کِتاب
•4- تنوین ـــــًـــ به آ» وقف می شود. کِتاباً ← کِتابا
•5- ة با هر علامتی که باشد به ه ساکن وقف می شود. صلوة ← صلوه
استعلاء واستفال
از 28 حرف زبان عربی هفت مستعلیة و21 حرف مستفلة است .
استعلاء :
مصدر باب استفعال به معنای طلب بلندی کردن است وهفت حرف از الفبای زبان عرب را که عبارتند از: خ - ص - ض - ط - ظ - غ - ق » حروف مستعلیه خوانند زیرا هنگام ادای آنها دهان جمع وصدا میل به بالا پیدا می کند (صوت وزبان میل به کام بالا می کنند وبا تفخیم وغلظت تلفظ می شوند)
استفال :
استفالة مصدر باب استعفال وبه معنای پایین آوردن وضد استعلاء است ،21 حرف بقیه را مستفله گویند.زیرا هنگام تلفظ آن ها صوت به طرف پائین میل کرده وبه پستی ونازکی ادا می شوند. دهان باز می شود وصدا میل به پائین پیدا می کند مانند کَانَ ، ماء .
ادغا م :
ادغام مصدر باب افعال و در لغت کوبیدن دو چیز در هم ودر اصطلاح علم تجوید کوبیدن دو حرف در یکدیگر برای سهولت در تلفظ است . بطوریکه اثری از حرف اول باقی نماند وزبان فقط یک مرتبه درمخرج حرف مورد نظر قرار می گیرد وحرف مشدّد تلفظ می گردد.
حرف اول را مدغم (ادغام شده) ودوم را مدغم فیه (ادغام شده درآن ) نامند.
در فارسی مانند : یادداشت ، باغ غدیر
اقسام ادغام
الف) متماثلین :
هر گاه دو حرف متماثل (مانند هم) پهلوی هم قرارگیرند. مثل : لَهُم مِن, فَلایسرِف فی القَتل ، قَددَنا اَجَلی
ب) متجانسین :
هر گاه دوحرف متجانس یعنی متحدالمخرج ومتغایر در صفت پهلوی هم واقع گردند(مثل هم نیستند ولی مخرشان یکی است) درفارسی مثل : بدتر،
درعربی مثل : قَدتَبَین الرُّشد ( حروف د- ت )، قالت طائفة (حروف ت - ط)، اذ ظلمتم( ذ - ظ)
ج ) متقاربین :
چنانچه دو حرف متقارب یعنی قریب المخرج یا قریب الصفت پهلوی هم واقع شوند اعم از آنکه در یک یا دو کلمه باشند ادغام انجام می شود .مانند : اَلَم نَخلُق کُم ، اِذ تَأَذَّنَ لَقَدصَرَّفنا
احکام تنوین ونون ساکن
الف ) ادغام :
اگر تنوین ونون ساکن به یکی از حروف ( ی ر م ل و ن) برسد ادغام صورت می گیرد.
در حروف ( ر ، ل) ادغام کامل یا بلاغُنَه انجام می شود و در بقیه حروف ادغام ناقص یا باغُنه صورت می گیرد. ادغام کامل مانند : مِن رَّبِّک ، ادغام ناقص مانند : صیحه واحده
باغنه یعنی حرف را از بینی اداکردن وبلاغنه یعنی ازبینی کمک نگرفتن »
ب) اظهار :
اگر تنوین ونون ساکنه به حروف حلقی ( ء ، ه ، ح خ ، ع ،غ) برسد ، نون تنوینی یا نون ساکن کاملاً تلفظ می شوند یا به اصطلاح اظهار صورت می گیرد .
مانند حکیمٌ عَلیم ، عَذابً اَلیما
ج ) ابدال :
اگر تنوین ونون ساکن به حرف ب برسد نون ساکن یا تنوین به میم تبدیل می شود . مثل : مِن بَعد سَمیعًا بَصیرا
•د) اخفاء :
اگر تنوین یا نون ساکن به بقیه حروف رسید (حروف مابقی ) نه ادغام می شود ونه اظهار بلکه حالتی بین آندو که آنرا اخفاء گویند .مانند انتم ، کتاب کریم
استاد البشر خواجه نصیر الدین طوسی که درود خداوند بر او باد در رباعی زیر احکام چهار گانه فوق را چنین جمع آوری فرموده است .
تنوین ونون ساکنه حکمش بدان ای هوشیار
کز حکم آن زینت بود اندر کلام کردگار
در یرملون ادغام کن در حرف حلق اظهار کن
در نــزد با قلب به میم درمابقی اخفـا بیار
درباره این سایت