(( پر پرواز ))

وقف :

    وقف یعنی ایستادن ، توقف کردن ودر نگ کردن ودر اصطلاح تجوید جداساختن کلمه از مابعدآن است وضد آن وصل است ومیانه وقف و وصل سکت می باشد .

اکنون باید به دو سوال پاسخ داد .

الف ): کجا وقف کنیم ؟   

•1-    آخر آیه محل وقف است .

•2-    برسر رموز سبحاوندی وقف می کنیم.

•-         م    وقف لازم  یعنی 100% وقف شود.

•-         ط   وقف مطلق یعنی 80 % وقف شود .

•-         ج   وقف جایز یعنی 60% وقف شود.

•-          ز   وقف مُجَوَّز یعنی 50% وقف شود .

•-         ص   وقف مرخص (رخصت) 40% وقف شود .

•-         لا   وقف نشودبلکه لازم است حتماًوصل شود .

تبصره :

علائم دیگری نیز وجود دارد مانند  قلی ،  صلی 

قلی  :  وقف اولی است.

صلی : وصل اولی است.

•3-    بر سر کلمات  :  ثُمَّ ، فَ ، أو ، حتی  می توان وقف نمود.

ب ) :چگونه وقف کنیم ؟

1- صداهای کوتاه به س تبدیل می شود : ــَــــِــــــُــ

مثل : کِتابُ     ←  کتاب

2- صداهای بلند در وقف و وصل یکسان است.  ا   ای    اُو

مثال : قالوُا        اِلَینا            کِتابی

•3-             تنوین های  ـــٌــــــٍ  به س وقف می شوند.

 مثال : شیءٍ ←  شی      کِتابٌ ←  کِتاب

•4-             تنوین ـــــًـــ به آ» وقف می شود. کِتاباً ←  کِتابا

•5-             ة   با هر علامتی که باشد به   ه  ساکن وقف می شود. صلوة ←  صلوه

استعلاء واستفال

 از 28 حرف زبان عربی هفت  مستعلیة و21 حرف مستفلة است .

استعلاء :

        مصدر باب استفعال به معنای طلب بلندی کردن است وهفت حرف از الفبای زبان عرب را که عبارتند از: خ - ص - ض - ط - ظ  - غ - ق » حروف مستعلیه خوانند زیرا هنگام ادای آنها دهان جمع وصدا میل به بالا پیدا می کند (صوت وزبان میل به کام بالا می کنند وبا تفخیم وغلظت تلفظ می شوند)

استفال :                   

  استفالة  مصدر باب استعفال وبه معنای پایین آوردن وضد استعلاء است ،21 حرف بقیه را مستفله گویند.زیرا هنگام تلفظ آن ها صوت به طرف پائین میل کرده وبه پستی ونازکی ادا می شوند. دهان باز می شود وصدا میل به پائین پیدا می کند مانند کَانَ ، ماء  .

ادغا م :         

ادغام مصدر باب افعال و در لغت کوبیدن دو چیز در هم ودر اصطلاح علم تجوید کوبیدن دو حرف در یکدیگر برای سهولت در تلفظ است . بطوریکه اثری از حرف اول باقی نماند وزبان فقط یک مرتبه درمخرج حرف مورد نظر قرار می گیرد وحرف مشدّد تلفظ می گردد.

حرف اول را مدغم (ادغام شده) ودوم را مدغم فیه (ادغام شده درآن ) نامند.

در فارسی مانند : یادداشت ، باغ غدیر

اقسام ادغام

الف) متماثلین :

هر گاه دو حرف متماثل (مانند هم) پهلوی هم قرارگیرند.  مثل :  لَهُم مِن, فَلایسرِف فی القَتل ،  قَددَنا اَجَلی

ب) متجانسین :

  هر گاه دوحرف متجانس یعنی متحدالمخرج ومتغایر در صفت پهلوی هم واقع گردند(مثل هم نیستند ولی مخرشان یکی است) درفارسی مثل : بدتر،

درعربی مثل : قَدتَبَین الرُّشد ( حروف  د-  ت )، قالت طائفة (حروف ت - ط)، اذ ظلمتم( ذ - ظ)

ج ) متقاربین :

  چنانچه دو حرف متقارب یعنی قریب المخرج یا قریب الصفت پهلوی هم واقع شوند اعم از آنکه در یک یا دو کلمه باشند ادغام انجام می شود .مانند : اَلَم نَخلُق کُم    ،    اِذ تَأَذَّنَ         لَقَدصَرَّفنا

احکام تنوین ونون ساکن  

الف ) ادغام :

اگر تنوین ونون ساکن به یکی از حروف ( ی ر م ل و ن) برسد ادغام صورت می گیرد.

در حروف  ( ر ، ل) ادغام کامل یا بلاغُنَه  انجام می شود و در بقیه حروف ادغام ناقص یا باغُنه  صورت می گیرد. ادغام کامل مانند : مِن رَّبِّک ،  ادغام   ناقص مانند : صیحه واحده

باغنه یعنی حرف را از بینی اداکردن وبلاغنه یعنی ازبینی کمک نگرفتن »

 ب) اظهار :

 اگر تنوین ونون ساکنه به حروف حلقی ( ء ، ه ، ح خ ، ع ،غ) برسد ، نون تنوینی یا نون ساکن کاملاً تلفظ می شوند یا به اصطلاح اظهار صورت می گیرد .

مانند حکیمٌ عَلیم  ، عَذابً اَلیما   

ج ) ابدال :

 اگر تنوین ونون ساکن به حرف  ب برسد نون ساکن یا تنوین به میم تبدیل می شود .  مثل : مِن بَعد            سَمیعًا بَصیرا

•د‌) اخفاء :

اگر تنوین یا نون ساکن به بقیه حروف رسید (حروف مابقی ) نه ادغام می شود ونه اظهار بلکه حالتی بین آندو که آنرا اخفاء گویند .مانند انتم ، کتاب کریم

استاد البشر خواجه نصیر الدین طوسی که درود خداوند بر او باد در رباعی زیر احکام چهار گانه فوق را چنین جمع آوری فرموده است .

                           تنوین ونون ساکنه حکمش بدان ای هوشیار

                                                                     کز حکم آن زینت بود اندر کلام کردگار

                           در یرملون ادغام کن در حرف حلق اظهار کن

                                                                      در نــزد با  قلب به میم  درمابقی اخفـا بیار  

پر پرواز :موضوع کلی درس به خود شناسی یا همان انسان شناسی اشاره دارد.

اصلی ترین هدف زندگی تقرب و نزدیکی به خداوند است.

سرمایه های اصلی انسان برای حرکت به سمت هدف:

1. قدرت تفکر و تعلق
2. قدرت انتخاب و اختیار
3. سرشت خدا اشنا
4. گرایش انسان به خیر و نیکی
5. نفس لوامه یا همان وجدان
6. هدایتگران الهی

تدبر

ایه 58 سوره مائده :دوری از جهل و نادانی

آیه 10 سوره ملک: تشخیص راه درست از غلط

سرمایه عقل علت و رسیدن به مسیر درست و رستگاری معلول است.

غفلت علت و دوری و فراموشی یاد خدا معلول است.

شناخت خیر و نیکی علت و معلول انجام کارهای خیر است.

شناخت بدی و زشتی علت و معلول پرهیز از انجام کار های غلط و گناه میشود .

در آیات قرآنی هر گاه سوگند آمده باشد پای سرمایه ای ارزشمند و مهم در میان است.

اندیشه و تحقیق:

آیا وجود شیطان مانع اراده و اختیار و تصمیم گیری است؟ خیر، زیرا

وقف :

    وقف یعنی ایستادن ، توقف کردن ودر نگ کردن ودر اصطلاح تجوید جداساختن کلمه از مابعدآن است وضد آن وصل است ومیانه وقف و وصل سکت می باشد .

اکنون باید به دو سوال پاسخ داد .

الف ): کجا وقف کنیم ؟   

•1-    آخر آیه محل وقف است .

•2-    برسر رموز سبحاوندی وقف می کنیم.

•-         م    وقف لازم  یعنی 100% وقف شود.

•-         ط   وقف مطلق یعنی 80 % وقف شود .

•-         ج   وقف جایز یعنی 60% وقف شود.

•-          ز   وقف مُجَوَّز یعنی 50% وقف شود .

•-         ص   وقف مرخص (رخصت) 40% وقف شود .

•-         لا   وقف نشودبلکه لازم است حتماًوصل شود .

تبصره :

علائم دیگری نیز وجود دارد مانند  قلی ،  صلی 

قلی  :  وقف اولی است.

صلی : وصل اولی است.

•3-    بر سر کلمات  :  ثُمَّ ، فَ ، أو ، حتی  می توان وقف نمود.

ب ) :چگونه وقف کنیم ؟

1- صداهای کوتاه به س تبدیل می شود : ــَــــِــــــُــ

مثل : کِتابُ     ←  کتاب

2- صداهای بلند در وقف و وصل یکسان است.  ا   ای    اُو

مثال : قالوُا        اِلَینا            کِتابی

•3-             تنوین های  ـــٌــــــٍ  به س وقف می شوند.

 مثال : شیءٍ ←  شی      کِتابٌ ←  کِتاب

•4-             تنوین ـــــًـــ به آ» وقف می شود. کِتاباً ←  کِتابا

•5-             ة   با هر علامتی که باشد به   ه  ساکن وقف می شود. صلوة ←  صلوه

استعلاء واستفال

 از 28 حرف زبان عربی هفت  مستعلیة و21 حرف مستفلة است .

استعلاء :

        مصدر باب استفعال به معنای طلب بلندی کردن است وهفت حرف از الفبای زبان عرب را که عبارتند از: خ - ص - ض - ط - ظ  - غ - ق » حروف مستعلیه خوانند زیرا هنگام ادای آنها دهان جمع وصدا میل به بالا پیدا می کند (صوت وزبان میل به کام بالا می کنند وبا تفخیم وغلظت تلفظ می شوند)

استفال :                   

  استفالة  مصدر باب استعفال وبه معنای پایین آوردن وضد استعلاء است ،21 حرف بقیه را مستفله گویند.زیرا هنگام تلفظ آن ها صوت به طرف پائین میل کرده وبه پستی ونازکی ادا می شوند. دهان باز می شود وصدا میل به پائین پیدا می کند مانند کَانَ ، ماء  .

ادغا م :         

ادغام مصدر باب افعال و در لغت کوبیدن دو چیز در هم ودر اصطلاح علم تجوید کوبیدن دو حرف در یکدیگر برای سهولت در تلفظ است . بطوریکه اثری از حرف اول باقی نماند وزبان فقط یک مرتبه درمخرج حرف مورد نظر قرار می گیرد وحرف مشدّد تلفظ می گردد.

حرف اول را مدغم (ادغام شده) ودوم را مدغم فیه (ادغام شده درآن ) نامند.

در فارسی مانند : یادداشت ، باغ غدیر

اقسام ادغام

الف) متماثلین :

هر گاه دو حرف متماثل (مانند هم) پهلوی هم قرارگیرند.  مثل :  لَهُم مِن, فَلایسرِف فی القَتل ،  قَددَنا اَجَلی

ب) متجانسین :

  هر گاه دوحرف متجانس یعنی متحدالمخرج ومتغایر در صفت پهلوی هم واقع گردند(مثل هم نیستند ولی مخرشان یکی است) درفارسی مثل : بدتر،

درعربی مثل : قَدتَبَین الرُّشد ( حروف  د-  ت )، قالت طائفة (حروف ت - ط)، اذ ظلمتم( ذ - ظ)

ج ) متقاربین :

  چنانچه دو حرف متقارب یعنی قریب المخرج یا قریب الصفت پهلوی هم واقع شوند اعم از آنکه در یک یا دو کلمه باشند ادغام انجام می شود .مانند : اَلَم نَخلُق کُم    ،    اِذ تَأَذَّنَ         لَقَدصَرَّفنا

احکام تنوین ونون ساکن  

الف ) ادغام :

اگر تنوین ونون ساکن به یکی از حروف ( ی ر م ل و ن) برسد ادغام صورت می گیرد.

در حروف  ( ر ، ل) ادغام کامل یا بلاغُنَه  انجام می شود و در بقیه حروف ادغام ناقص یا باغُنه  صورت می گیرد. ادغام کامل مانند : مِن رَّبِّک ،  ادغام   ناقص مانند : صیحه واحده

باغنه یعنی حرف را از بینی اداکردن وبلاغنه یعنی ازبینی کمک نگرفتن »

 ب) اظهار :

 اگر تنوین ونون ساکنه به حروف حلقی ( ء ، ه ، ح خ ، ع ،غ) برسد ، نون تنوینی یا نون ساکن کاملاً تلفظ می شوند یا به اصطلاح اظهار صورت می گیرد .

مانند حکیمٌ عَلیم  ، عَذابً اَلیما   

ج ) ابدال :

 اگر تنوین ونون ساکن به حرف  ب برسد نون ساکن یا تنوین به میم تبدیل می شود .  مثل : مِن بَعد            سَمیعًا بَصیرا

•د‌) اخفاء :

اگر تنوین یا نون ساکن به بقیه حروف رسید (حروف مابقی ) نه ادغام می شود ونه اظهار بلکه حالتی بین آندو که آنرا اخفاء گویند .مانند انتم ، کتاب کریم

استاد البشر خواجه نصیر الدین طوسی که درود خداوند بر او باد در رباعی زیر احکام چهار گانه فوق را چنین جمع آوری فرموده است .

                           تنوین ونون ساکنه حکمش بدان ای هوشیار

                                                                     کز حکم آن زینت بود اندر کلام کردگار

                           در یرملون ادغام کن در حرف حلق اظهار کن

                                                                      در نــزد با  قلب به میم  درمابقی اخفـا بیار  

لین به معنی به نرمی ادا کردن است و حروف (و)و (ی)ساکن ما قبل مفتوح را به آرامی تلفظ می کنیم.

مثال: یَومَ      علَیکم           کَیف   قَوم  

قلقله:

شامل حروف (ق، ط، ب، ج، د) می باشد و هر زمان که ساکن گیرندبه حالت کسره کوتاه تلفظ می شوند.

یبعثون  عدنا   اخرجنا

قواعد همزه وصل:

بنا براین برای سهولت تلفظ این کلمات از همزه ی وصل » استفاده می شود . همزه ی وصل الفی است که جهت ابتدا به چنین کلماتی در اول کلمه می آید که در اکثر کتابتهای قرآن بر بالای همزه ی وصل صاد کوچکی (صـ ) دیده می شود که هیچ حرکتی ندارد و قاری هنگام ابتدا به کلمه خود باید قانون حرکت همزه ی وصل را بداند ، ولی در میان کلام همزه ی وصل خوانده نمی شود

نحوه ی تشخیص حرکت همزه ی وصل در ابتدا به کلمات :

همزه ی وصل در ابتدای هر سه نوع کلمه ی زبان عرب (حرف – اسم – فعل ) می آید .

۱- حرف

تنها کلمه ی دارای همزه ی وصل در قرآن که حرف محسوب می شود همان حرف تعریف یا الف ولام معرفه» است .الف در( ال) همان همزه ی وصل است . حرکت این الف در صورت ابتدا به کلمه همیشه فتحه » است .

مثال : جَعَلَ الْقَمَر ـــــــ اَلْقَمَر قُل الله خالِقُ ـــــــــــــــــ اَلله خالِقُ

۲- اسم

همزه ی وصلی که بر سر اسم » بیاید ، در صورت ابتدا ، به کسره » خوانده می شود .

در قرآن همزه ی وصل بر سر این اسم ها آمده است : ِابْن – اِبْنت – اِمرَء – ِاسْم – اِثْنا (ِاثْنَی )- اِثْنَتا (اِثْنَتَی) – اِثْنان (اِثْنَین )- اِثْنَتَین

این اسم ها در فارسی به ترتیب به معنای ؛ پسر – دختر –مرد – زن – اسم – دو (عدد دو به صورت های مختلف مذکر و مؤنث آمده است . مثال : مسیح ابْن مریم – اَبوُکِ امْرَءَ – فَوقَ اثْنَتَین – واذْکُرِ اسْمَ رَبَّکَ - حینَ الوَصیّةِ اثْنان

۳- فعل

در قرآن غیراز موارد فوق ، هر کلمه ای که همزه ی وصل داشته باشد ، فعل یا مصدر افعال خواهد بود . نحوه ی خواندن آن در افعال این چنین است : اگر اولین حرف متحرک بعد از همزه ی وصل ، مفتوح یا مکسور (ــَ ، ــِ) باشد ؛ همزه ی وصل به کسره » خوانده می شود . مانند: فَقَدِ اهْتَدوا ـــــــــ اِهْتدوا

رَبَّنا اکْشِف ــــــــــــــ اِ کْشِف

واگر اولین حرف متحرک بعد از همزه ی وصل مضموم ( ـــُ ) باشد، همزه ی وصل ضمه » می گیرد . وتمامی مصادر افعال به کسره » ابتدا می شود . مثال :

اَلّذینَ اسْتُضعِفوا ـــــــــــ اُ سْتُضعِفوا

رَبِّ انْصُرنی ــــــــــــــــ اُنْصُرنی